Vughterstraat 94
De vergulde Keijser
Bossche monumenten
De Vergulde Keijser
door Ed Hupkens
Het pand Vughterstraat 92B-94 stond vroeger bekend onder de historische naam ‘De Vergulde Keijser”. Het behoort tot het kenmerkende, laatmiddeleeuwse, Bossche woonhuistype, bestaande uit een voorhuis met vast achterhuis, gescheiden van elkaar door een brandmuur. Halverwege de 19e eeuw is dit oude pand verbouwd en voorzien van een nieuwe voorgevel. Ook in de 20e eeuw heeft het pand enkele wijzigingen ondergaan. Zo is de 19e-eeuwse pui in 1910 vervangen door een nieuwe winkelpui. Deze is recent weer in hoofdvorm teruggebracht in 19e-eeuwse staat. Verder is in de jaren zeventig het interieur gemoderniseerd. Ondanks deze wijzigingen zijn er intern diverse constructieve onderdelen uit de 15e/16e en 17e eeuw bewaard gebleven, zoals balklagen. Het pand staat geregistreerd als gemeentelijk monument. Het pand Vughterstraat 92B-94 heeft nog de oorspronkelijke en typisch Bossche indeling in voorhuis en vast achterhuis, gescheiden van elkaar door een brandmuur. Foto: Marianne ter Steege.De begane grond is geheel in gebruik als winkel. De verdeling in voor- en achterhuis is hier nog herkenbaar aan het niveauverschil in de vloer. De kelder (nu souterrain) is toegankelijk vanuit de begane grond van het voorhuis. De trappen in het pand liggen tegen de linker zijmuur, twee stookplaatsen tegen de rechter zijmuur. De opgang tot de bovenwoning is bereikbaar via de ingang tot de bovenwoning in de portiek van het linker buurpand. De verdiepingen zijn geheel in gebruik als woning. De balklagen van de verdiepingen van het voorhuis bestaan uit vier vakken moer- en kinderbalken. De moerbalken zijn voorzien van 17e-eeuwse sleutelstukken met acanthusornament. De sleutelstukken zijn deels afgehakt. De kap van het voorhuis heeft een 19e-eeuwse draagconstructie, bestaande uit grenen schaarspanten met balk. De kelder van het achterhuis heeft een tongewelf in de langsrichting en is toegankelijk vanuit het voorhuis. De balklagen van het achterhuis zijn samengesteld uit drie vakken moer- en kinderbalken. De moerbalken hebben sleutelstukken met peerkraalornament, uit de 15e-16e eeuw. De draagconstructie van de kap is opgebouwd uit een eiken dekbalkjuk en een grenen schaarspant met balk. |
'n Lutske Brabants, zondag 25 augustus 2024
Gemeentelijk monument
Vughterstraat 92B-94
Context(Bouw)historie:Het pand Vughterstraat 92B-94 stond vroeger bekend onder de historische naam “De Vergulde Keijser” en behoort tot het kenmerkende laatmiddeleeuwse woonhuistype, bestaande uit een voorhuis met vast achterhuis, gescheiden van elkaar door een brandmuur. Halverwege de 19de eeuw is dit oude pand verbouwd en voorzien van een nieuwe voorgevel. Ook in de 20ste eeuw heeft het pand wat wijzigingen ondergaan. Zo is de 19de-eeuwse pui in 1910 vervangen door een nieuwe winkelpui. Deze is recent weer in hoofdvorm teruggebracht in 19de-eeuwse staat. Verder is in de jaren zeventig het interieur gemoderniseerd. Ondanks deze wijzigingen zijn er intern diverse (constructieve) onderdelen uit de 15de/16de en 17de eeuw bewaard gebleven, zoals balklagen.Ligging:Het pand ligt op een smal perceel (de voor ’s- Hertogenbosch zo kenmerkende smalle strookverkaveling tussen straat en stroom) aan de zuidelijke zijde van de Vughterstraat. Het pand ligt binnen de tweede ommuring uit de 14de eeuw en vlakbij de plek waar de voormalige Vughterbinnenpoort stond. Aan de achterzijde grenst het perceel aan de Dieze. De bebouwing op dit achterste deel aan de Dieze betreft een los achterhuis dat nu op een ander perceel ligt en een eigen adres heeft. Het hoofdpand met voor- en achterhuis is onderdeel van een gevelwand aan de Vughterstraat met voornamelijk 19de-eeuwse gevels. Veel van deze panden aan de Vughterstraat hebben een oudere, soms middeleeuwse, kern. Door de eeuwen heen is de Vughterstraat, die in opzet een stadsuitbreiding uit de 14de eeuw is en vanuit het zuiden van ’s-Hertogenbosch naar de Markt loopt, een belangrijke uitvalsweg geweest met grote economische activiteiten. Hierdoor is de hoofdbebouwing aan deze straat door de tijd heen sterk gewijzigd en vernieuwd.BeschrijvingAlgemeen (hoofdvorm, kap):Het pand bestaat uit een voorhuis met een vast achterhuis. Op het (voormalige) achtererf aan de Dieze staat een los achterhuis, dat niet onder deze beschrijving valt. Het voorhuis heeft een hoge begane grond, twee verdiepingen en een zolder onder een zadeldak met dakschild aan de straatzijde en gesmoorde Hollandse pannen. In het voordakschild een dakkapel. Het achterhuis heeft een kelder, begane grond, verdieping en een zolder onder een zadeldak.Voorgevel:De voorgevel (XIXA) is opgetrokken in baksteen en geschilderd. Op de begane grond een recente winkelpui die de indeling uit de 19de eeuw in hoofdvorm reconstrueert: links en rechts van de centrale winkelingang een (etalage)venster. De bovenlichten zijn in de huidige situatie dichtgezet. Het muurwerk rond de vensters en ingang is gepleisterd en voorzien van schijnvoegen. Een hardstenen kordonlijst scheidt de begane grond van de verdiepingen. Op de eerste verdieping twee vensters met schuiframen. De bovenlichten zijn voorzien van glas-in-lood en boven de vensters zit een strek. Op de tweede verdieping twee vensters met 4-ruits schuiframen. Ook boven deze vensters zit een strek. In het metselwerk tussen deze vensters zit een kleine gevelsteen met de afbeelding van een Romeinse of Grieks figuur, wellicht de “De Vergulde Keijser”. De gevel wordt afgesloten door een eenvoudige kroonlijst. | 2 |
Zijgevels:Het pand wordt aan beide zijden begrensd door bebouwing.Achtergevel:De achtergevel is niet zichtbaar vanuit de openbare ruimte maar wordt in een opnamerapport van de BAM uit 2006 als volgt beschreven: De achtergevel is een bakstenen topgevel (XVII-XVIII), voorzien van vlechtingen, met een klein venster in de geveltop. De bakstenen brandmuur tussen het voor- en achterhuis, voorzien van vlechtingen, steekt buitendaks uit.Ruimtelijke indeling:De begane grond is geheel in gebruik als winkel. De verdeling in voor- en achterhuis is hier nog duidelijk herkenbaar aan het niveau verschil in de vloer. De kelder (nu souterrain) is toegankelijk vanuit de begane grond van het voorhuis. In een opnamerapport van de afdeling BAM uit 2006 wordt geconstateerd dat de trappen in het pand tegen de linker zijmuur liggen en twee stookplaatsen tegen de rechter zijmuur. Op een tekening uit 1994 is te zien dat de opgang tot de bovenwoning bereikbaar is via de ingang tot de bovenwoning in het portiek van het linker buurpand, nr. 92. De verdiepingen zijn geheel in gebruik als woning.Constructies:In het opnamerapport van de afdeling BAM uit 2006 wordt er het volgende gezegd over de constructies van het pand: De balklagen van de verdiepingen van het voorhuis bestaan uit vier vakken moer- en kinderbalken. De moerbalken zijn voorzien van 17de-eeuwse sleutelstukken met acanthusornament. De sleutelstukken zijn deels afgehakt. De kap van het voorhuis heeft een 19de-eeuwse draagconstructie, bestaande uit grenen schaarspanten met balk. De kelder van het achterhuis heeft een tongewelf in de langsrichting en is toegankelijk vanuit het voorhuis. De balklagen van het achterhuis zijn samengesteld uit drie vakken moer- en kinderbalken. De moerbalken zijn voorzien van sleutelstukken (XVd-XVIa) met peerkraalornament. De draagconstructie van de kap is opgebouwd uit een eiken dekbalkjuk en een grenen schaarspant met balk. Op tekeningen is zichtbaar dat de linker zijmuur gemeenschappelijk is met het linker buurpand. Over de rechter zijmuur is geen documentatie voorhanden. Waarschijnlijk is ook deze gemeenschappelijk met het rechter buurpand.Interieurelementen:Over eventuele waardevolle interieurelementen is geen documentatie voorhanden.Erf, bijgebouwen, diversen:Het losse achterhuis staat op een ander perceel en heeft een ander adres en valt niet onder deze beschrijving. | 3 |
Motivering voor plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst1. Architectonische en stedenbouwkundige waardenHet pand Vughterstraat 92B-94 heeft stedenbouwkundige waarde vanwege de samenhang met de historische gebouwde omgeving en is tevens van belang vanwege de ligging op een oud kavel dat grenst aan de Dieze. De eenvoudige maar met zorg uitgevoerde lijstgevel is een goed en op de verdiepingen nog gaaf voorbeeld van 19de-eeuwse lijstgevelarchitectuur.2. Bouw- en/of kunsthistorische waardenAls een in de 19de eeuw verbouwd pand met nog een oudere kern en gelegen binnen de tweede stadsmuur uit de 14de eeuw heeft het pand bouwhistorische waarde. In het pand zijn nog diverse elementen van deze oude kern bewaard gebleven. Het pand heeft nog de oorspronkelijke en typisch Bossche indeling in voorhuis en vast achterhuis.3. Cultuurhistorische waardenVughterstraat 92B-94 heeft cultuurhistorische waarde als representant van de ontwikkelingen in de tweede helft van de 19de eeuw, toen vele oude huizen langs de belangrijkste straten in Den Bosch geheel of gedeeltelijk werden vernieuwd en vaak van nieuwe voorgevels werden voorzien, vaak in samenhang met de nieuwe winkelfunctie.Het object Vughterstraat 92B-94, bestaande uit een 19de-eeuws winkel-woonhuis met een oudere kern (XV-XVI) waarvan diverse onderdelen goed bewaard zijn gebleven, is op basis van bovenstaande criteria beschermenswaardig als gemeentelijk monument in de gemeente ‘s-Hertogenbosch. | 4 |
Erfgoed 's-Hertogenbosch
Mosmans
Vughterstraat
de Rooij1084. "De vergulde Keijser". | 61 |
Jan Mosmans, Alph.G.J. Mosmans, Oude namen van huizen en straten te Adresboeken
Vughterstraat 94
M 1084
Vughterstraat G 36 (????)
| 1865 | W.J. van Engelen (mr. tingieter en winkelier, slijter in gedistilleerd) - G.M. Krugers (adjunct commies 2e klasse ter provinciale griffie) - J.D. Onderwater (2e luitenant bij het 2e regiment vestingartillerie) |
| 1875 | W.J. van Engelen (mr. tingieter en winkelier en slijter in gedistilleerd) |
Vughterstraat G 36 (1880)
| 1881 | H.F. van der Poll (winkelier in spek) |
| 1908 | J.N. de Rooij (boekhouder waterleiding) - W.J. Traa (runds- en varkensslagerij) |
Vughterstraat 94 (1909)
| 1910 | H. van Etten (koopman in fruit en groenten) - J.N. de Rooij (boekhouder waterleiding) |
| 1928 | J.H. van Bakel - A. Bozelie - P.J. Bozelie - P.A.H. Joosten - J.C. van de Wetering |
| 1943 | B.H. Bolle (stoffeerder) - B.N.M. Bolle (Rijksambt. bel.) |
| 2005 | ? (Malalel) perzische tapijten |
Bossche Encyclopedie |